BIỂU MẪU-TÀI LIỆU
Nâng cao năng lực của người làm công tác phục vụ trong thư viện đại học
Nâng cao năng lực của người làm công tác phục vụ trong thư viện đại học
Ngày nay, khi thư viện phát triển theo xu hướng lấy người dùng tin (NDT) làm trung tâm thì vai trò, vị trí của người làm công tác phục vụ (NLCTPV) ngày càng được chú trọng. Nếu như sự tỉ mỉ, chính xác trong từng biểu ghi quyết định năng lực của người làm biên mục; thì sự chuyên nghiệp trong xử lý các yêu cầu tin, sự tinh tế trong giao tiếp với NDT… là những đặc điểm thể hiện năng lực làm việc của NLCTPV. NLCTPV trong thư viện đại học (TVĐH) hiện nay không chỉ thực hiện những yêu cầu của NDT một cách bị động mà họ còn đóng vai trò là cầu nối đưa NDT đến với kho tàng tri thức nhân loại.
I. Nhiệm vụ của người làm công tác phục vụ thư viện đại học trong thời đại mới
Trước đây người làm thư viện là người làm nhiệm vụ sưu tầm, tổ chức lưu trữ và khai thác tài liệu; thì ngày nay, họ còn là người chọn lọc và xử lý thông tin theo yêu cầu. Tư vấn và hỗ trợ cho bạn đọc; đưa những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào công tác thư viện để đáp ứng hiệu quả nhu cầu của người đọc.
Khác với thư viện khác, Thư viện đại học (TVĐH) ngoài ngoài việc cung cấp tài nguyên thông tin; còn là môi trường để người học tự học, tự nghiên cứu. Tạo sự kích thích để nâng cao tính chủ động của người học và người dạy. Vì vậy đòi hỏi NLCTPV phải có đủ năng lực, kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng. Đóng vai trò là người phục vụ trong quá trình sử dụng thư viện, NLCTPV phải luôn coi mình là một trong những nhân tố quyết định sự thành công của cả “dây chuyền thông tin tư liệu”. Từ nghiệp vụ thư viện, đáp ứng sự hài lòng của NDT khi đến học tập và nghiên cứu tại thư viện.
Cụ thể, NLCTPV phải biết cách tổ chức và phổ biến tài liệu/ thông tin để thu hút NDT đến với thư viện. Ngoài ra, trong quá trình tiếp xúc với NDT, NLCTPV cần phải biết cách tiếp nhận và xử lý được các yêu cầu của NDT để hiểu và nắm bắt được nhu cầu tin của họ. Chủ động trong việc đề ra phương pháp, cách thức đáp ứng nhu cầu tin đó một cách hiệu quả. Về cơ bản, một NLCTPV trong TVĐH cần phải có năng lực, kỹ năng nghề nghiệp để thực hiện tốt các nhiệm vụ sau:
- Chọn lọc thông tin: Để nguồn tin có chất lượng, phù hợp với từng loại đối tượng NDT khác nhau, NLCTPV phải biết cách chọn lọc thông tin từ các nguồn trong và ngoài thư viện dựa trên yêu cầu tin và nhu cầu sử dụng của NDT.
- Xử lý thông tin: Ngoài khả năng xử lý thông tin để tổ chức, phổ biến và khai thác đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng NDT, NLCTPV phải biết phân tích, xử lý các thông tin từ yêu cầu đa dạng của NDT. Dựa trên kết quả này để xác định loại thông tin/ tài liệu, cũng như hình thức đáp ứng nhu cầu của NDT.
- Phổ biến thông tin: Để phát huy tối đa giá trị nguồn lực thông tin của thư viện, NLCTPV phải có những phương thức để giới thiệu, quảng bá, đưa thông tin đến với NDT. Đó có thể là các hoạt động giới thiệu sách mới hoặc cơ sở dữ liệu điện tử thông qua hệ thống thư điện tử, mạng xã hội, trang web thư viện…; tập huấn các kỹ năng tìm kiếm và khai thác tài liệu, tổ chức các buổi giới thiệu, trưng bày, triển lãm sách hay…
- Tổ chức khai thác thông tin: Để thông tin được khai thác, sử dụng dễ dàng, thuận tiện, NLCTPV cần chủ động hỗ trợ, hướng dẫn NDT trong việc sử dụng các kênh, công cụ để tìm kiếm và khai thác thông tin. Tại các TVĐH hiện nay, quầy thông tin là một địa chỉ quen thuộc để NLCTPV giải đáp thắc mắc, cũng như hướng dẫn NDT trong suốt quá trình tìm kiếm và khai thác thông tin tại thư viện.
II. Giải pháp nâng cao năng lực của người làm công tác phục vụ
Để nâng cao năng lực của NLCTPV trong TVĐH, có thể tiến hành một số giải pháp sau:
1. Đối với thư viện
- Phân công lao động khoa học, hợp lý
Lãnh đạo/ quản lý thư viện cần có kế hoạch phân công lao động một cách khoa học, hợp lý. Không chỉ chuyên môn hoá trong việc phục vụ NDT tại các phòng đọc, lãnh đạo/ quản lý thư viện cũng có thể phân công, sắp xếp NLCTPV luân chuyển tham gia các hoạt động nghiệp vụ khác như xử lý kỹ thuật tài liệu, số hoá tài liệu, bảo quản tài liệu, các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu tài liệu… Thông qua các hoạt động này, NLCTPV sẽ củng cố, nâng cao được các kỹ năng nghiệp vụ, tích luỹ thêm kinh nghiệm. Cũng như có cơ hội được học hỏi, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp, nhất là những đồng nghiệp có năng lực và nhiều kinh nghiệm.
- Thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả công việc định kỳ
Đây là một việc làm cần thiết của cấp lãnh đạo/ quản lý thư viện. Các nhà lãnh đạo/ quản lý thư viện phải thường xuyên kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện công việc của NLCTPV. Căn cứ trên những nhiệm vụ, công việc đã giao (có thể được thể hiện rõ ràng trên kế hoạch ngắn hạn, dài hạn) để xem xét, nhắc nhở kịp thời quá trình thực hiện công việc của NLCTPV. Việc kiểm tra, giám sát cần thường xuyên, định kỳ, phù hợp với tính chất từng công việc, cũng như kế hoạch tổng thể của thư viện. Từ đó, dễ dàng đánh giá chính xác năng lực của từng NLCTPV. Trên cơ sở kết quả đã đạt được, cùng với những ưu, nhược điểm trong quá trình thực hiện công việc, cấp lãnh đạo/ quản lý kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh, cũng như có kế hoạch tuyển chọn đào tạo nâng cao, đào tạo lại, hoặc bồi dưỡng phù hợp để nâng cao chất lượng của từng NLCTPV.
Bên cạnh việc kiểm tra, giám sát của cấp lãnh đạo/ quản lý, mỗi cá nhân NLCTPV cũng nên tự kiểm tra, giám sát, kiểm điểm mình trong suốt quá trình thực hiện công việc được giao. Việc ý thức, nghiêm khắc với bản thân sẽ là chìa khoá để mỗi NLCTPV phấn đấu, hoàn thiện mình. Ngoài ra, cũng cần có kế hoạch tự học tập, rèn luyện bản thân phù hợp để khắc phục những nhược điểm, góp phần nâng cao năng lực, vị trí cá nhân của mình trong tập thể.
- Tạo điều kiện, khuyến khích NLCTPV nâng cao trình độ chuyên môn, các kỹ năng nghề nghiệp
Từ kết quả hoàn thành công việc hàng năm, cũng như những nhận xét, đánh giá của tập thể, cấp lãnh đạo/ quản lý thư viện cần có kế hoạch chọn lọc, cử đi đào tạo hoặc đào tạo lại để nâng cao trình độ, các kỹ năng nghề nghiệp cho NLCTPV, nhất là những người còn hạn chế về chuyên môn, kinh nghiệm làm công tác phục vụ và các kỹ năng thực hành, giao tiếp. Bên cạnh đó, lãnh đạo/ quản lý thư viện cũng cần động viên, khuyến khích, cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi cho NLCTPV được nâng cao năng lực của mình.
Trong điều kiện cho phép, ngoài việc hỗ trợ về thời gian, thư viện cũng có thể hỗ trợ về kinh phí đào tạo để NLCTPV cảm thấy được sự quan tâm, khích lệ. Từ đó, họ ý thức và trách nhiệm hơn trong việc nâng cao năng lực nghề nghiệp của bản thân. Ngoài việc cử NLCTPV tham gia các khoá học chính quy ở các cơ sở đào tạo, thư viện cũng có thể cho những NLCTPV tham gia các khoá học ngắn hạn về kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ, tin học… hoặc tham gia các buổi hội thảo chuyên đề, khoá tập huấn về kỹ năng phục vụ NDT; tham quan thực tế ở các thư viện lớn trong và ngoài nước để giúp họ mở rộng tầm nhìn về nghề nghiệp, có cơ hội được trao đổi học hỏi và tích luỹ thêm kinh nghiệm cho bản thân.
2. Đối với cá nhân người làm công tác phục vụ
Tự tích luỹ kinh nghiệm, phát triển khả năng sáng tạo: Đây là một giải pháp đòi hỏi sự nỗ lực của bản thân NLCTPV. Để trở thành một NLCTPV giỏi, đủ năng lực đáp ứng nghề nghiệp thì ngoài trình độ chuyên môn, cần phải có kinh nghiệm hoạt động thực tiễn trong môi trường giáo dục đại học nói chung và công tác phục vụ NDT nói riêng. NLCTPV cần phải tích cực, chủ động trong việc trau dồi kiến thức, kinh nghiệm nghề nghiệp với bạn bè, đồng nghiệp, cũng như chủ động trong vấn đề tiếp cận, nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ mới vào công việc để góp phần nâng cao hiệu quả lao động. Có kế hoạch tự học tập nâng cao trình độ, các kỹ năng nghề nghiệp cho bản thân, chủ động tìm tòi, học hỏi và sáng tạo ra cái mới trong hoạt động nghề nghiệp.
Việc tích luỹ kinh nghiệm, các kỹ năng nghề nghiệp cần có thời gian dài, tuỳ thuộc vào độ nhạy bén, khả năng lĩnh hội của từng người. Tuy nhiên, việc tích cực và chủ động của mỗi cá nhân là điều quan trọng và là chìa khoá của sự thành công. Việc tự học tập, tích luỹ kinh nghiệm cho bản thân có thể thông qua nhiều phương pháp như nghiên cứu tài liệu, tham quan thực tế các khâu nghiệp vụ ở cơ quan, đơn vị thư viện - thông tin. Ngoài ra, cũng có thể qua báo đài, các phương tiện truyền thông đại chúng, Internet… Từ đó, mỗi cá nhân mới có cơ sở hình thành ý tưởng, tạo ra những cải tiến mới góp phần thực hiện công việc nhanh và hiệu quả hơn.
Nguồn: Thư viện quốc gia Việt Nam
