Giao thức OAI-PMH

Giao thức OAI-PMH (Sáng kiến lưu trữ mở cho giao thức gặt hái siêu dữ liệu – Open Archives Intiative - Protocol for Metadata Harvesting) được thiết kế nhằm giúp cho khả năng tương tác giữa các thư viện số tốt hơn và tạo thuận lợi cho việc phổ biến thông tin hiệu quả hơn.

I. OAI-PMH là gì?

OAI-PMH (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting) là giao thức tiêu chuẩn để thu thập dữ liệu thông tin KHCN đa dạng từ nhiều nguồn. Đây là tiêu chuẩn toàn cầu được áp dụng trong các ứng dụng liên quan đến quản lý lưu trữ tài liệu và thông tin tư liệu. OAI-PMH được xây dựng dựa trên nền tảng công nghệ web (API Restful). Giao thức này có tính tổng quát và độ linh hoạt cao cho phép thu thập các bộ dữ liệu theo nhiều kiểu mẫu với metadata mô tả khác nhau. Tất cả các CSDL KHCN trong nước và của quốc gia cần được nâng cấp, chuyển đổi để hỗ trợ chuẩn giao thức trao đổi dữ liệu OAI-PMH.

II. Các đặc điểm của OAI-PMH:

a) Phạm vi:

OAI-PMH làm việc với dữ liệu cấu trúc, cụ thể với các dữ liệu thể hiện bằng cách sử dụng ngôn ngữ XML (Extensible Markup Language). Người dùng cấp cao của giao thức đang bắt đầu thử nghiệm với những cách để mở rộng và phát triển phạm vi này bao gồm các lớp khác nhau của siêu dữ liệu và thậm chí cả nội dung đầy đủ, nhưng các nhà phát triển của OAI-PMH đã tập trung vào siêu dữ liệu mô tả khi chúng tạo ra các giao thức. Phạm vi OAI-PMH cũng được xác định tập trung ngầm vào siêu dữ liệu mà nó mô tả rời rạc, kĩ thuật số. OAI-PMH có thể được sử dụng cho các siêu dữ liệu mô tả các loại tài nguyên thông tin.

Các thuộc tính điển hình chứa trong một bản ghi siêu dữ liệu mô tả bao gồm các thuộc tính quen thuộc như nhan đề, tên tác giả, nhà xuất bản, ngày xuất bản, và các tiêu đề đề mục. Các lĩnh vực mô tả vật lí của việc ghi mục lục phiếu được tăng cường đối với mô tả nội dung số với các thuộc tính như định dạng đối tượng số, mức độ (ví dụ, kích thước tập tin), và loại tài nguyên. Một kí hiệu xếp giá của thư viện có thể được thay thế bằng một URL (Universal Resource Locator, địa chỉ web của các tài nguyên kĩ thuật số) hay một số nhận diện thích hợp khác một cách tương tự như DOI (Digital Object Identifier).

Bất kì thuộc tính của một nguồn tài nguyên số mà nó có thể giúp người dùng tìm thấy một nguồn tài nguyên và xác định xem liệu tài nguyên đó có thể hữu ích để đáp ứng nhu cầu thông tin trực tiếp của mình thì có thể xem như là siêu dữ liệu mô tả. Siêu dữ liệu mô tả được tìm hiểu trong các lĩnh vực của thư viện số là một thuật ngữ mở rộng, nhưng nó tương đối dễ dàng cho cán bộ thư viện được đào tạo trong biên mục truyền thống để hiểu và đánh giá.

            OAI-PMH đã được tạo ra đặc biệt để cho phép việc phục vụ phát triển qua những nguồn phân phối riêng biệt, các đối tượng thông tin tương đối độc lập (đa dạng về kích thước, thể loại) và tương đối phức tạp. Điều này bao gồm các tài nguyên thông tin như các bài báo trực tuyến, hình ảnh số hóa, video clip, các đoạn âm thanh và các trang web cá nhân.

b) Mục tiêu:

Mục đích chính của giao thức là truyền tải dữ liệu từ vị trí này sang vị trí khác trong không gian thông tin ảo World Wide Web, nhằm để chia sẽ và tập hợp các thông tin hữu ích. OAIPMH chia sẽ thông tin trực tuyến với các nhà cung cấp dữ liệu OAI và các nhà cung cấp dịch vụ. OAIPMH là một ví dụ về kiến trúc đơn giản của Client – server.

Trong 6 năm đầu hoạt động, OAI-PMH thông thường được sử dụng là để tổng hợp nhiều nguồn tài nguyên lại với nhau trong một dịch vụ tìm kiếm và cung cấp truy cập thông tin tích hợp.

Trong thời đại “Mua sắm tại chỗ” hiện nay, nhu cầu tích hợp các nguồn tài nguyên thông tin vào một chỗ theo mô hình OAI-PMH là điều cần thiết. Tìm kiếm giữa các kho “siêu dữ liệu” được thực hiện trên các hệ thống được thiết kế tối ưu hóa cho từng mục đích riêng biệt phục vụ nhu cầu của độc giả. Các tập hợp siêu dữ liệu có thể được phân tích để tìm ra mối quan hệ giữa các nội dung của các siêu dữ liệu với nhau được tổ chức bởi các nhà cung cấp.

OAI cho phép cộng tác giữa các nhà cung cấp dữ liệu và cung cấp dịch vụ. Các dịch vụ được cung cấp bởi các nhà cung cấp dịch vụ bị phụ thuộc vào chất lượng của các dữ liệu được thu vào. Những lợi ích mà nhà cung cấp dữ liệu mang lại lại phụ thuộc vào chất lượng dịch vụ đang được cung cấp. Sự hợp tác có thể công khai hay bí mật, những nhà cung cấp dữ liệu và dịch vụ có thể bàn bạc với nhau, tham khảo để thống nhất về chuẩn hóa và các dịch vụ kèm theo.

Nguồn: Bản tin thư viện - công nghệ thông tin, Đại học quốc gia TP.HCM

Có thể bạn quan tâm:

• Ứng dụng công nghệ RFID trong quản lý thư viện
• Khung phân loại tài liệu thư viện DDC, LCC, UDC
• Chuẩn mô tả dữ liệu thư mục ISBD
• Ứng dụng khổ mẫu MARC21 trong việc lưu trữ và trao đổi thông tin thư viện
• Dublin core trong quản lý thư viện số
• Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 4734 - 1989 về Giấy in - Danh mục chỉ tiêu chất lượng
• Áp dụng giải pháp nhận dạng ký tự quang học OCR trong biên mục tài liệu lưu trữ
• Quy tắc biên mục Anh Mỹ - AACR2
• Vai trò và sự phát triển của tra cứu OPAC trong thư viện
• Giao thức Z39.50