KHỔ MẪU MARC21 LÀ GÌ? CẤU TRÚC VÀ CÁC TRƯỜNG KHỔ MẪU DỮ LIỆU

Khổ mẫu MARC21 là khổ mẫu định dạng cho phép máy tính trình bày, lưu trữ, truy xuất và trao đổi thông tin thư mục kể cả những thông tin liên quan dưới dạng máy tính có thể đọc được.

I. KHỔ MẪU MARC21 LÀ GÌ?

Khổ mẫu MARC21 là khổ mẫu trao đổi được thiết kế để cung cấp các đặc tả kỹ thuật cho việc trao đổi thông tin thư mục, thông tin liên quan giữa các hệ thống với tư cách là một khổ mẫu trao đổi, MARC21 không áp dụng những chuẩn lưu trữ dữ liệu bên trong hệ thống và chuẩn trình bày dữ liệu. Việc trình bày dữ liệu là quy định riêng của từng hệ thống riêng biệt sử dụng khổ mẫu MARC21.

MARC21 bao gồm 5 thành phần hoàn chỉnh hỗ trợ và bổ sung lẫn nhau để hoàn chỉnh việc biên mục và kiểm soát dữ liệu thư mục. Khổ mẫu này còn mang nhiều yếu tố đặc trưng quốc gia (Mỹ). 5 thành phần đó là:

II. CẤU TRÚC KHỔ MẪU MARC21 VÀ CÁC TRƯỜNG CƠ BẢN

Một biểu ghi MARC21 gồm 3 phần chính: Đầu biểu, danh mục, các trường. Cụ thể như sau:

• Đầu biểu (Leader)

Bao gồm các phần tử cho phép chương trình xử lý các phần còn lại của biểu ghi (Thư mục, các trường…). Đầu biểu là một chuỗi liên tục gồm 24 ký tự được quy định những chức năng riêng biệt, để từ đó máy tính nhận dạng và xử lý biểu ghi. Chuỗi ký tự này đứng đầu tiên trong dãy ký tự mã hoá biểu ghi của máy tính, tiếp đó là thư mục, cuối cùng là dữ liệu thư mục.

• Danh mục (Directory)

Là một chuỗi mục có độ dài cố dịnh theo ngay sau đầu biểu dể xác định nội dung của biểu ghi. Danh mục được tạo ra bởi máy tính, căn cứ vào biểu ghi thư mục, cho thấy trong biểu ghi thư mục bao gồm các nhãn trường nào, vị trí bắt đầu của trường, độ dài của trường. Danh mục chỉ được sử dụng bởi người lập trình máy tính, nội dung của danh mục được mã hoá bằng chữ số.

• Các trường

Mỗi biểu ghi của khổ mẫu MARC21 bao gồm các trường, ngoài các trường dành cho các yếu tố mô tả thư mục theo AACR2 như nhan đề, thông tin trách nhiệm, thông tin xuất bản, tùng thư, đặc trưng số lượng,… còn có các trường dành cho đề mục chủ đề, ký hiệu phân loại… Các trường này có thể chia nhỏ thành các trường con. Trong biểu ghi của MARC21 mỗi trường được biểu thị bằng một nhãn trường gồm 3 chữ số.

Khổ mẫu MARC21 có khoảng trên 200 trường. phân thành từng khối trường tuỳ vào chức năng.

                    0XX : Thông tin kiểm soát, định danh, chỉ số phân loại,v.v.

                    1XX : Tiêu đề mô tả chính

                    2XX : Nhan đề và thông tin liên quan đến nhan đề (nhan đề, lần xuất bản, thông tin về in ấn)

                    3XX : Mô tả vật lý, v.v.

                    4XX : Thông tin về tùng thư

                    5XX : Phụ chú

                    6XX : Các tiêu đề mô tả theo chủ đề

                    7XX : Tiêu đề bổ sung, không phải chủ đề hoặc tùng thư; trường liên kết

                    8XX : Tiêu đề tùng thư bổ sung, sưu tập, v.v.

                    9XX : Thông tin nội bộ

Các tài liệu trên phối hợp với nhau để tạo ra một biểu ghi thư mục hoàn chỉnh, kiểm soát tính nhất quán của các tiêu đề mô tả, các thuật ngữ chủ đề, hỗ trợ phân loại chính xác, tạo tham chiếu qua lại giữa các tiêu đề và chủ đề, giữa các ký hiệu hay mục lục phân loại, theo dõi và thông báo vốn tài liệu hiện có gắn liền với công tác bổ sung và lưu thông.

Ngoài nhãn trường, trong biểu ghi MARC một số trường còn được xác định bằng các chỉ thị (indicators). Chỉ thị được mã hoá bằng hai chữ số (từ 0 đến 9) đi theo sau nhãn trường. Có trường chỉ dùng chữ số thứ nhất hoặc thứ hai, có trường dùng cả hai. Trong các trường không cần chỉ thị người ta bỏ trống.

VỀ HỆ THỐNG QUẢN LÝ THƯ VIỆN VEBRARY CỦA LẠC VIỆT

Được phát triển từ năm 1998 và liên tục cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế về quy định trong công tác xây dựng phần mềm quản lý thư viện, Quản trị thư viện số - Lạc Việt Vebrary cho phép tin học hóa, tự động hóa các hoạt động nghiệp vụ, phục vụ bạn đọc mọi lúc mọi nơi bằng hình thức truy cập từ xa, giúp quản lý nguồn lực thông tin trong thư viện hiệu quả, tiết kiệm, an toàn

Lạc Việt Vebrary được thiết kế tuân theo chuẩn quốc tế trong hoạt động thông tin – thư viện đáp ứng tốt nhu cầu chuyển đổi số thư viện như sau:

• Khổ mẫu trao đổi ISO 2709.
• Khổ mẫu biên mục đọc máy MARC21, MARC21XML.
• Chuẩn tìm kiếm liên thư viện Z39.50. 
• Hỗ trợ công tác biên mục theo & quy tắc mô tả thư mục : ISBD, AACR2, Dublin Core
• Hỗ trợ khung phân loại khác nhau:

            -     Khung phân loại thập phân của Dewey (DDC)

            -     Khung phân loại thập phân bách khoa (UDC), khung đề mục chủ đề.

• Lạc Việt Vebrary tích hợp hiệu quả các nghiệp vụ, quy trình của thư viện; khả năng khai thác, kết nối đến cộng đồng thư viện trên thế giới, khả năng liên thông đã được kiểm chứng về quy trình, chất lượng bởi Đại học RMIT, Thư viện Quốc gia Canada và tổ chức Research Libraries Group.
• Lạc Việt Vebrary là phần mềm duy nhất ở Đông Nam Á có tên trong danh sách Tổ Chức Quốc Tế về phát triển và bảo trì chuẩn ứng dụng mượn liên thư viện ILL ASMA (ILL Applications Standards Maintenance Agency - www.nlc-bnc.ca/iso/ill), được thư viện Quốc gia Canada kiểm chứng nghiệp vụ (www.nlc-bnc.ca), RLG (/www.rlg.org).

Download bộ tài liệu “ Khổ mẫu MARC 21 rút gọn cho dữ liệu thư mục” tại đây

(TS. Tạ Bá Hưng – Giám đốc Trung tâm Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc Gia)

Có thể bạn quan tâm

• Mẫu sổ quản lý sử dụng thư viện - thiết bị
• Luật thư viện 2019
• Khung phân loại thư viện Quốc hội Mỹ - LCC
• Ứng dụng công nghệ RFID trong quản lý thư viện
• Chuẩn mô tả dữ liệu thư mục ISBD
• Khung phân loại thập phân bách khoa - UDC
• Khung phân loại thập phân Dewey – DDC